Archiwum

  • Dziewiąty numer – Zaranie Śląskie. Seria druga
    Nr 9 (2023)

    Ten numer „Zarania Śląskiego” nawiązuje wprost do koncepcji ogrodu tylko w pierwszym artykule. Jednak cała zawartość rocznika może nasuwać skojarzenia – poprzez różnorodność tematów i dobór rzadziej podejmowanych wątków – właśnie z ogrodami angielskimi. Marcin Cyran, pisząc o ogrodzie przy pszczyńskim pałacu, zwraca uwagę na punkt zwrotny w historii tego miejsca (1832 rok), kiedy to założony jeszcze w stylu francuskim ogród, miał otrzymać zupełnie inny wygląd. Zgodnie z panującą wówczas modą i dominacją nurtu romantycznego w kompozycji ogrodowej, wiązało się to z rozwiązaniami o charakterze bardziej naturalnym i rodzimym. W kolejnych artykułach będziemy mieli możliwość poznania: historii rodu Garnierów; szczególnie złożonej sytuacji prawnej mniejszości żydowskiej w miejscach pod nadzorem Ligi Narodów; sposobów walki z plagą pijaństwa w powojennym województwie śląskim; związków polityki, retoryki i literatury w kontekście publicystyki Wojciecha Korfantego oraz analizę zmieniających się podręcznikowych narracji dotyczących powstań śląskich. 

    Trudno zatem mówić o realizacji szczegółowo zaplanowanej idei w tej edycji rocznika, ale jednocześnie można się pokusić o stwierdzenie, iż różnorodność tych rzadko podejmowanych lub pielęgnowanych wątków, tworzy frapującą całość. Gdyby pszczyński ogrodnik stanął przed zadaniem przekształcenia śląskiej przestrzeni dzisiaj, miałby o wiele trudniejsze zadanie do wykonania – stworzyć nową koncepcję tego miejsca po zapadającym się powoli ogrodzie fryderycjańskim.

  • Ósmy numer – Zaranie Śląskie. Seria druga
    Nr 8 (2022)

    ISSN 0044-183X

    Obecnie różne figury upamiętnienia – naukowa rozprawa, tekst kultury, pomnik czy manifestacja – albo znajdują się w stanie konfrontacji, albo okazują się rezultatem wypracowanego kompromisu. Tegoroczny numer „Zarania Śląskiego” jest zaproszeniem do refleksji nad tymi kwestiami: punktem wyjścia jest 280 rocznica wojen śląskich, w wyniku których znaczna część Śląska została przyłączoną do Prus (studium Arkadiusza Kuzio-Podruckiego), a tematem centralnym – stulecie przyłączenia części Górnego Śląska do Polski (teksty Ryszarda Kaczmarka i Mariusa Urbanika). Poświęcamy także uwagę ks. Janowi Masze (tekst Andrzeja Grajewskiego  wraz z publikacją materiału źródłowego ukazuje się w 80 rocznica śmierci kapłana). Te rocznice zainspirowały nas do przygotowania dwóch ankiet. Wybranych naukowców i publicystów zapytaliśmy – w kontekście tegorocznych rocznic – o najważniejsze wydarzenia historyczne w naszym regionie, a członków grup rekonstrukcji historycznej o związki pomiędzy tymi wydarzeniami a przeprowadzanymi przez nich akcjami.

  • Siódmy numer – Zaranie Śląskie. Seria druga
    Nr 7 (2021)

    ISSN 0044-183X

    Bohaterem siódmego numeru „Zarania Śląskiego” jest wybitny poeta, pisarz, tłumacz i dziennikarz – Feliks Netz (1939-2015). Na łamach rocznika czytelnik znajdzie zapis dyskusji znawców jego bogatej twórczości. Ponadto zamieszczone są tu relacje z badań archiwalnych poświęconych biografii socjalisty Zygmunta Glücksmanna, kupca Louisa Taterki, ewakuacji archiwum katowickiego gestapo oraz wspomnienie o Antonim Linercie, nauczycielu i organiście z Komorowic.

    Siódmy numer „Zarania Śląskiego. Seria Druga” jest dostępny w sprzedaży. Czasopismo można zamówić na stronie Wydawnictwa Naukowego Śląsk.

  • Szósty numer – Zaranie Śląskie. Seria druga
    Nr 6 (2020)

    Pandemia koronawirusa sprowokowała badaczy z Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Śląskiego do przestudiowania dziejów wielkich chorób nękających Europę, a w szczególności terytorium dzisiejszego województwa śląskiego od epoki średniowiecznej po wiek XX.

    Autorzy piszą o czarnej śmierci, która dotarła na terytorium Górnego Śląska i Małopolski Zachodniej już w wiekach średnich, o dżumie w czasie wojny trzydziestoletniej oraz o XIX-wiecznej pladze cholery po obu stronach Brynicy. Najwięcej miejsca poświęcono opisowi epidemii tyfusu plamistego (1847-1848), która zdziesiątkowała mieszkańców rejencji opolskiej. W tym numerze po raz pierwszy publikujemy obszerne fragmenty słynnego raportu z tamtych wydarzeń autorstwa Rudolfa Virchowa (1849) w opracowaniu i przekładzie Ryszarda Kaczmarka.

    Opisy przyczyn, przebiegu, metod zwalczania i skutków wszystkich epidemii ukazanych w kontekście ważnych dla całego kontynentu wydarzeń: wojny trzydziestoletniej (1618-1648), powstania listopadowego (1830-1831), Wiosny Ludów (1848), wojny francusko-pruskiej (1870-1871) oraz I wojny światowej (1914-
    1918) są istotnym przyczynkiem do obrazu regionu w tamtym czasie.

    Szósty numer „Zarania Śląskiego. Seria Druga” jest już dostępny w sprzedaży. Czasopismo można zamówić na stronie Wydawnictwa Naukowego Śląsk.

  • Piąty numer – Zaranie Śląskie. Seria druga
    Nr 5 (2019)

    Korpus tekstów studyjnych zawartych w piątym numerze „Zarania Śląskiego” stanowi pokłosie Międzynarodowej Konferencji Naukowej Poświęconej Ocenie Historycznej Powstań Śląskich i Plebiscytu na Górnym Śląsku zorganizowanej przez Bibliotekę Śląską. Odbyła się ona 19 listopada 2019 roku w Sali Sejmu Śląskiego. Znakomici autorzy analizują stosunek rządów Polski, Niemiec, Czech, Francji do wydarzeń, które miały miejsce w regionie w okresie do 1918 do 1922 roku. Ponadto można tu znaleźć niepublikowaną do tej pory w języku polskim korespondencję Henriego Le Ronda z Aleksandrem Millerandem oraz analizę materiału polskiego wywiadu badającego udział Reichswehry w uzbrojeniu oddziałów Selbschutzu.

    Piąty numer „Zarania Śląskiego. Seria Druga” jest już dostępny w sprzedaży. Czasopismo można zamówić na stronie Wydawnictwa Naukowego Śląsk.

  • Czwarty numer – Zaranie Śląskie. Seria druga
    Nr 4 (2018)

    Czwarty numer „Zarania Śląskiego. Serii drugiej” wydany jest w 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości. Dlatego znajdziemy w nim teksty historyków, którzy zostali zapytani o przebieg i konsekwencje wydarzeń z jesieni 1918 roku, nie tylko na terenie Górnego Śląska, ale także na ziemiach z nim graniczących. Autorzy mieli porównać: źródła kształtowania się polskiego patriotyzmu na przełomie XIX/XX, zakres poparcia społecznego dla idei niepodległościowej, biografie bohaterów wydarzeń związanych z odrodzeniem Rzeczypospolitej. Porównanie poszerzone zostało o spojrzenie czeskich historyków na kształtowania się relacji polsko-czeskich jesienią 1918 roku. W numerze znajdują się również artykuły poświęcone: Wojciechowi Korfantemu, Gustawowi Morcinkowi, historii szkoły w Chałupkach, materiały źródłowe dotyczące pobytu wojsk niemieckich na Górnym Śląsku po I wojnie światowej oraz kolejny wykaz książek poświęconych Śląskowi, tym razem z lat 2016-2017.

    Czwarty numer „Zarania Śląskiego. Seria Druga” poświęcony 100-leciu odzyskania przez Polskę niepodległości można zamówić na stronie Wydawnictwa Naukowego Śląsk.

  • Trzeci numer – Zaranie Śląskie. Seria druga
    Nr 3 (2017)

    Najnowszy numer „Zarania Śląskiego Serii drugiej” ma w znacznej mierze charakter literacki, przybliżając sylwetki pisarzy niemieckojęzycznych związanych miejscem urodzenia bądź twórczą działalnością z Górnym Śląskiem. Przywołana zostaje postać Maxa Ringa, lekarza i publicysty, który swój pisarski talent rozwinął w Berlinie. Jako pisarz dokumentował historię i przemiany współczesnego mu życia kulturalnego w metropolii drugiej połowy dziewiętnastego wieku. Z kolei urodzony w Szarleju Hans Marchwitza zapisał się w dziejach niemieckojęzycznej literatury na Śląsku jako autor powieści o ciężkiej pracy i dniu codziennym górników pracujących w miejscowych kopalniach i w Zagłębiu Ruhry. Trzeci z przywołanych pisarzy, Jochen Klepper, z wykształcenia teolog protestancki, utrwalił w autobiograficznej prozie obraz dzieciństwa spędzonego nad rzeką Odrą, natomiast w dziennikach powstałych w latach nazistowskiej dyktatury dał wstrząsające świadectwo prześladowań, bezradności i wewnętrznego buntu artysty, człowieka głęboko religijnego i zniewolonego przez reżim. Anton Oskar Klaußmann, publicysta i autor kilkudziesięciu powieści, w tym także historycznych, należących do literatury popularnej, był jednym z nielicznych twórców, którzy podjęli temat wzrastającej w dużych miastach pod koniec XIX wieku przestępczości. Opisywał w szczegółach nie tylko świat berlińskich złodziei i zbrodniarzy, mężczyzn i kobiet, ale i wskazywał na przyczyny występków. Jego najbardziej znana książka to jednak „Górny Śląsk przed laty”, która przypomina dzieje śląskiego przemysłu górniczego i hutniczego, szkolnictwa i kolejnictwa. Porównując teraźniejszość z przeszłością, autor wypełnia narrację osobistymi wspomnieniami, wplatając w nie obserwacje o życiu codziennym i obyczajach Górnoślązaków. Ostatnia z przywołanych postaci to August Scholtis. Adresował swoje utwory, powieści i opowiadania przede wszystkim do czytelnika zainteresowanego tematyką Górnego Śląska, historią regionu, jego przeobrażeniami społecznymi oraz językiem i skomplikowaną kwestią tożsamości mieszkańców górnośląskiego pogranicza. Wartym uwagi jest artykuł prezentujący spojrzenie historyka i literaturoznawcy na powieść Scholtisa Ostwind.

  • Drugi numer – Zaranie Śląskie. Seria druga
    Nr 2 (2016)

    Oddany do rąk Czytelników drugi numer nowej serii „Zarania Śląskiego” zawiera artykuły najwybitniejszych znawców historii Kościoła katolickiego w Polsce w XX wieku. Zmierzyli się oni z nadal bardzo trudnymi tematami związanymi z działalnością polityczną ks. Prymasa Augusta Hlonda, w tym m.in. z jego wizją Państwa Polskiego i rolą w nim Kościoła katolickiego, oceną pozycji Prymasa w odrodzonej Polsce, stosunku do problemu żydowskiego, zaangażowaniem w starania Polski o ustalenie granicy zachodniej Rzeczypospolitej po II wojnie światowej. Tom zawiera także porównanie w godzinie próby Prymasa Hlonda do innych przywódców Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej. W tym numerze kontynuujemy druk wykazu książek z wszystkich dyscyplin naukowych, ale poświęconych wyłącznie Śląskowi. Tym razem bibliografia obejmuje rok 2013.

  • Pierwszy numer – Zaranie Śląskie. Seria druga
    Nr 1 (2015)

    Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej wznawia wydawane od 1907 roku „Zaranie Śląskie”. Wypełniając lukę na rynku wydawniczym, interdyscyplinarne czasopismo naukowe pod zmodyfikowanym tytułem „Zaranie Śląskie. Seria Druga” będzie się ukazywało jako półrocznik. Część numerów, o charakterze monograficznym, zostanie poświęcona tematowi przewodniemu, w pozostałych będą gromadzone artykuły naukowe, komunikaty oraz recenzje związane z województwem śląskim, z zakresu nauk humanistycznych i społecznych.