(Bio)grafie Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego w literaturze non-fiction

Autor

  • Małgorzata Wójcik-Dudek Uniwersytet Śląski Autor
  • Magdalena Ochwat Uniwersytet Śląski Autor

DOI:

https://doi.org/10.63903/ZaranieSlaskie.10.4

Słowa kluczowe:

Górny Śląsk , Zagłębie Dąbrowskie , czwarta przyroda, literatura non-fiction, nowy regionalizm, antropocen

Abstrakt

Górny Śląsk i Zagłębie Dąbrowskie niegdyś zdominowane przez krajobraz kominów i szybów kopalnianych, przechodzą obecnie dynamiczną przemianę, dzięki której natura odzyskuje tereny po przemysłowej eksploatacji. Analizowana w artykule literatura non-fiction odzwierciedla te zmiany, dokumentując zacieranie się granic między „zielonym” a „czarnym” Śląskiem. Górny Śląsk ukazuje się jako przestrzeń będąca efektem wielkiego uprzemysłowienia i sukcesji natury, która anektuje tereny wyzwolone spod przemysłowej eksploatacji. Powstają nowe ekosystemy, w których radykalny podział na naturę i kulturę traci sens. Miejsca takie jak KWK Kazimierz-Juliusz czy tereny przy hucie w Szopienicach, gdzie niegdyś dominował przemysł, teraz przeżywają naturalną sukcesję roślinności, tworząc nowe formy życia na terenach zdegradowanych.

 

 

Pobrania

Statystyki pobrań niedostępne.

Bibliografia

Berezowski, S. (1937). Turystyczno-krajoznawczy przewodnik po województwie śląskim. Nasza Księgarnia.

Bergamo, F. (2019). Co sprawia, że współczesne nieużytki są tak inne, tak atrakcyjne? (E. Ranocchi, Tłum.). Autoportret. Pismo o Dobrej Przestrzeni, 3(66), 44-49. https://www.autoportret.pl/artykuly/co-sprawia-ze-wspolczesne-nieuzytki-

sa-tak-inne-tak-atrakcyjne/

Böhme, G. (2002). Filozofia i estetyka przyrody w dobie kryzysu środowiska naturalnego (J. Merecki, Tłum.). Wydawnictwo Oficyna Naukowa.

Chaberski, M., & Kuffa, J. (2023). Hałdy. W stronę alternatywnych praktyk rewitalizacji. W L. Sadzikowska, M. Tomczok, & P. Tomczok (Red.), Środowiska industrialne/postindustrialne zależności (w literaturze i kulturze polskiej od XIX do XXI wieku) (s. 163-176). Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.

Cieplak, A. (2020, 6 lipca). O nowych społecznościach i hałdzie jak piramida Cheopsa. Czas Kultury. https://czaskultury.pl/felietony/o-nowych-spolecznosciach-i-haldzie-jak-piramida-cheopsa/

Dame, L. (2017). Jak Katowice stały się miastem. W G. B. Szewczyk (Red.), Katowice oczami Niemców i Polaków. Relacje, wspomnienia, obrazy literackie. (T. 1, s. 85–89). Wydawnictwo „Śląsk”.

Dutka, E. (2011). Zapisywanie miejsca: Szkice o Śląsku w literaturze przełomu wieków XX i XXI. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Dutka, E. (2022). Góry śmieci - (nie)poręczna metafora. Świat i Słowo, 38(1), 69-83. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_53052_17313317_2022_06?q=bwmeta1.element.ojs-issn-1731-3317-year-2022-volume-38-issue-1;4&qt=CHILDREN-STATELESS

Gajdzik, B., & Ziemba, S. (1952). Czarny Śląsk. Wydawnictwo Polskie Towarzystwo Turystyczno- Krajoznawcze.

Goetel, F. (2017). Ludzie maszyny. VI Katowice. W G. B. Szewczyk (Red.), Katowice oczami Niemców i Polaków. Relacje, wspomnienia, obrazy literackie. (T. 2, s. 15-19). Wydawnictwo „Śląsk”.

Grünfeld, W. (2017). Wspomnienia. W G. B. Szewczyk (Red.), Katowice oczami Niemców i Polaków. Relacje, wspomnienia, obrazy literackie. (T. 1, s. 119-131). Wydawnictwo „Śląsk”.

Jachowicz, S., & Jachowicz, A. (1964). Kiedy węgiel był zielony. Wydawnictwa Geologiczne – Warszawa.

Jakubowski, K. (2019). Czwarta przyroda w mieście. Autoportret. Pismo o Dobrej Przestrzeni, 3(66), 24-31. https://www.autoportret.pl/artykuly/czwarta-przyroda-w-miescie/

Jędryka, M. (2020). Ołowiane dzieci. Zapomniana epidemia. Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Jochemczyk, M. (2016). Wobec tradycji. Śląskie szkice oikologiczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Kadłubek, Z. (2008). Listy z Rzymu. Wydawnictwo Księgarnia Św. Jacka.

Kadłubek, Z. (2013). Oikologia (inkarnując wiarę). W T. Sławek, A. Kunce, & Z. Kadłubek (Red.), Oikologia. Nauka o domu (s. 168-190). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Kadłubek, Z. (2016). Dziewanna. W Z. Kadłubek, Bezbronne myśli. Eseje i inne pisma o Górnym Śląsku (s. 119-123). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Kadłubek, Z. (2016). Refleksja silezjologiczna. W Z. Kadłubek, Bezbronne myśli. Eseje i inne pisma o Górnym Śląsku (s. 155-161). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Kadłubek, Z. (2016). Sztajger Faustus. W Z. Kadłubek, Bezbronne myśli. Eseje i inne pisma o Górnym Śląsku (s. 69-73). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Kisiel, M. (2000, Maj 17). Cnota nieobecności? Gazeta Wyborcza, 114, 12.

Kolberg, O. (1963). Śląsk. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Kortko, D., & Ostałowska, L. (2014). Pierony. Górny Śląsk po polsku i niemiecku. Antologia.Wydawca Agora SA.

Kossak-Szczucka, Z. (1981). W kraju pracy. W W. Janota (Red.), Z czarnego kraju.Górny Śląsk w reportażu międzywojennym (s. 28-49). Wydawnictwo „Śląsk”.

Kowarik, I. (1991). Unkraut oder Urwald? Natur der vierten Art. auf dem Gleisdreieck. W H. Goehler (Red.), Gleisdreieck morgen : sechs Ideen fuer einen Park : Dokumentation (s. 45–55). Bundesgartenschau Berlin. https://www.researchgate.net/publication/259364019_Unkraut_oder_Urwald_Natur_der_vierten_Art_auf_dem_Gleisdreieck

Krzyk, J. (2024, 3 lipca). Ekspertka: moje serce się kraje, gdy oglądam, jak na wystawie w Muzeum Śląskim manipuluje się historią [WYWIAD]. Polska Agencja Prasowa SA. https://www.pap.pl/aktualnosci/ekspertka-moje-serce-sie-kraje-

gdy-ogladam-jak-na-wystawie-w-muzeum-slaskim-manipuluje

Krzykawski, M. (2024). Skale lokalności (wstęp). Czas Kultury, 2(221), 5-6 https://czaskultury.pl/sklep/edytorial-skale-lokalnosci/

Książek, M. (2023). Atlas dziur i szczelin. Znak. Litera nova.

Kuffa, J. (2021). Pożyteczne resztki. Praktyki rewitalizacji wobec społecznego wytwarzania hałd. Prace Kulturoznawcze, 25(3), 101–113. https://doi.org/10.19195/0860-6668.25.3.7

Kunce, A. (2020). Na uboczu. Powrót do oikologii. W T. Sławek & A. Kunce (Red.), Oikologia. Powrót (s. 133-159). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Kunce, A. (2022). Gdzie dom styka się ze światem. Cztery punkty uważności życia. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Lelonek, D. (2024). Skale lokalności. Czas Kultury, 2(221), 106 –18. https://czaskultury.pl/sklep/artystka-wizytujaca-diana-lelonek/

Listoś-Kostrzewa, A. (2021). Ballada o śpiącym lwie. Wydawnictwo Dowody na Istnienie.Malczewski, R. (1981). Pierwszy niuch. W W. Janota (Red.), Z czarnego kraju. Górny Śląsk w reportażu międzywojennym (s. 84-87). Wydawnictwo „Śląsk.

Malinowska, A. (2022). Od Katowic idzie słońce. Wydawnictwo Czarne.

Mancuso, S. (2024). Niezwykle podróże roślin (J. Ganobis, Tłum.). Libra Melcer, W. (2017). Hałdy i zboże. W G. Szewczyk (Red.), Katowice oczami Niemców i Polaków: Relacje. Wspomnienia. Obrazy literackie (T. 2, s. 21-25). Wydawnictwo

„Śląsk”.

Mocny, P. (2024, 9 lutego). Pierwsze zapadlisko w Olkuszu. Ziemia zapadła się w pobliżu bloków mieszkalnych na osiedlu Słowiki. Zobacz zdjęcia. Gazeta Krakowska. https://gazetakrakowska.pl/pierwsze-zapadlisko-w-olkuszu-

-ziemia-zapadla-sie-w-poblizu-blokow-mieszkalnych-na-osiedlu-slowiki--zobacz-zdjecia/ar/c1-18298159

Morcinek, G. (1971). Pokład Joanny (W. Nawrocki, Posł.). Wydawnictwo „Śląsk”.

Morton, T. (2016). Dark Ecology. For a Logic of Future Coexistence, Columbia University Press.

Morton, T. (2023). Mroczna ekologia. Ku logice przyszłego współistnienia (A. Barcz, Tłum). Oficyna Związek Otwarty.

Musiał, M. (2019). Obraz Górnego Śląska w reportażu prasowym. Naukowy Przegląd Dziennikarski, 1(29), 54-75. http://www.naukowy-przeglad-dziennikarski.org/node?page=2

Nawarecki, A. (2010). Lajerman. Wydawnictwo słowo/ obraz terytoria.

Niesporek, K. (2019). Hałda. O śląskiej wyobraźni symbolicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Nijakowski, L. (2008). Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny. WAiP.

Parusel, J. B. (2021). Śląska przyroda – konteksty nieoczywiste industrii. W M. Skrzypek & L. Krzyżanowski (Red.), Industria. Konteksty nieoczywiste (T. 2, s. 9-29). Muzeum Śląskie w Katowicach

Pospiszil, K. (2016). Swojskość i utrata. Obrazy Górnego Śląska w literaturze polskiej i czeskiej po 1989 roku. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Prawie 600 gatunków roślin na śląskich hałdach. (2013, 4 maja). Prawo.pl. https://www.prawo.pl/biznes/prawie-600-gatunkow-roslin-na-slaskich-haldach,159080.html

Przywara, E. (2017). Co zawdzięczam Katowicom. W G. Szewczyk (Red.), Katowice oczami Niemców i Polaków. Relacje. Wspomnienia. Obrazy literackie (T. 1, s. 105-106). Wydawnictwo „Śląsk”.

Rokita, Z. (2020). Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku. Wydawnictwo Czarne.

Rybicka, E. (2014). Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich. Wydawnictwo Universistas.

Rybicka, E. (2016). Strefa Kultury w Katowicach – sztuka miejskiego krajobrazu. Herito, (22/23), s. 254-271.

Sławek, T. (2007). Wstęp. W A. Kunce & Z. Kadłubek (Red.), Myśleć Śląsk. Katowice.

Soćko, J. (2024). Roślinne dusze miejsc. O genius loci w kontekście critical plant studies. Czas Kultury, 2(221), 153-163. https://czaskultury.pl/sklep/roslinne--dusze-miejsc-o-genius-loci-w-kontekscie-critical-plant-studies/

Sokal, J. W. (1981). Górny Śląsk. W W. Janota (Red.), Z czarnego kraju. Górny Śląsk w reportażu międzywojennym (s. 65-68). Wydawnictwo „Śląsk”.

Springer, F. (2018, 29 października). Widok na rzekę. Vogue Polska. https://www.vogue.pl/a/springer-widok-na-rzeke

Springer, F. (2023). Meain Gott, jak pięknie. Karakter.

Starowieyski, F. (1994). O burzeniu najpiękniejszych gór Polski, NaGłos, 15/16(40/41), 39–43.

Stasiuk, A. (2004). I tak to się wszystko kiedyś skończy. W W. Wilczyk, Czarno-biały Śląsk. Galeria Zderzak.

Szafer, W. (1956). Kraina: Wyżyna Śląska. W W. Szafer (Red.), Szata roślinna Polski (T. 2). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Szejnert, M. (2007). Czarny ogród. Wydawnictwo Znak.

Szewczyk, W. (2017). Ulica Kościuszki. W G. Szewczyk (Red.), Katowice oczami Niemców i Polaków. Relacje. Wspomnienia. Obrazy literackie (T. 2, s. 172-174). Wydawnictwo „Śląsk”.

Szymańska, J. (2023, 19 listopada). Dziura w ziemi na 40 metrów tuż przy bloku. Mieszkańcy ewakuowani przez zapadlisko [NASZE WIDEO]. Polska Agencja Prasowa SA. https://www.pap.pl/aktualnosci/dziura-w-ziemi-na-40-metrow-

tuz-przy-bloku-mieszkancy-ewakuowani-przez-zapadlisko-nasze

Szymańska, J. (2024, 9 maja). EKG/ Krupa: dzisiaj jest czas na odbetonowanie Rawy w przestrzeni akademickiej i miejskiej. Nauka w Polsce. https://naukawpolsce. pl/aktualnosci/news,102624,ekg-krupa-dzisiaj-jest-czas-na-odbetonowanie-

-rawy-w-przestrzeni

Szymutko, S. (2001). Nagrobek ciotki Cili. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Śląsk. (b. d.). Instytut im. Oskara Kolberga. http://www.oskarkolberg.pl/pl-PL/Page/86

Śmieja, W. (2014, 18 marca). Hałdy – śląskie Fudżijamy i Wezuwiusze. Polityka.pl -serwis internetowy tygodnika Polityka. https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1574017,1,haldy--slaskie-fudzijamy-i-wezuwiusze.read

Śmieja, W. (2021). Hałdonauci, Znak, 9(796), 36–41.

Tokarska-Guzik, B., Rostański, A., & Kupka, R. (2002). Katowice. Przyroda miasta.Wydawnictwo Kubajak.

Tomczok, M. (2015). „Na hałdach rosną ludzie”: literacka historia pogórniczych środowisk sprzymierzeńczych. Praktyka Teoretyczna, 1(51), 73-92. https://www.researchgate.net/publication/379841926_Na_haldach_rosna_ludzie_

literacka_historia_pogorniczych_srodowisk_sprzymierzenczych/link/661e-7a28f7d3fc2874661e2d/download?_tp=eyJjb250ZXh0Ijp7ImZpcnN0UGFn-ZSI6InB1YmxpY2F0aW9uIiwicGFnZSI6InB1YmxpY2F0aW9uIn19

Ubertowska, A. (2018). „Mówić w imieniu biotycznej wspólnoty”. Anatomie i teorie tekstu środowiskowego/ekologicznego. Teksty Drugie, 2, 17-39. https://journals.openedition.org/td/8372

Vignola, P. (2024). Lokalność a technika. Kiedy różnice mają znaczenie. (K. Lebek, Tłum.). Czas Kultury, 2(221), 44-52. https://czaskultury.pl/sklep/lokalnosc--a-technika-kiedy-roznice-maja-znaczenie/

Wańkowicz, M. (1981). Polski Dawid i angielski Goliat. W W. Janota (Red.), Z czarnego kraju. Górny Śląsk w reportażu międzywojennym, (s. 227-231). Wydawnictwo „Śląsk”.

Wrzos, K. (1981). W hutach, kopalniach i bieda-szybach. W: W. Janota (Red.), Z czarnego kraju. Górny Śląsk w reportażu międzywojennym (s. 69-76). Wydawnictwo „Śląsk”.

Ziemer, B. (2013). Różnorodność biologiczna terenów poprzemysłowych. Dzikie Życie, 7-8(229-230). https://dzikiezycie.pl/archiwum/2013/lipiec-i-sierpien-2013/roznorodnosc-biologiczna-terenow-poprzemyslowych

Żeromski, S. (1987). Ludzie bezdomni. Zakład Narodowy im. Ossolińskich

Pobrania

Opublikowane

30.12.2024

Jak cytować

(Bio)grafie Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego w literaturze non-fiction. (2024). Zaranie Śląskie, 10, 63-89. https://doi.org/10.63903/ZaranieSlaskie.10.4