Choroby zakaźne i epidemie na Górnym Śląsku i w Zachodniej Małopolsce do początku XVI wieku

Abstrakt

Pierwsze informacje dotyczące epidemii na Śląsku wzmiankowane są w źródłach XII i XIII w. Bardziej sprecyzowane dane notuje dopiero Kronika raciborska pod 1318 r. Czarna śmierć, która zdziesiątkowała ludność Europy Zachodniej w połowie XIV wieku, tylko w niewielkim stopniu dotarła do Europy Środkowej, w tym na Śląsk, przywleczona tam przez biczowników z Węgier. Epidemia o zasięgu światowym dotarła na Śląsk dopiero w 1413 r., pustosząc Wrocław i Świdnicę. Natomiast Górny Śląsk po raz pierwszy został dotknięty dużą epidemią w 1425, która dotarła tam z Krakowa. W następnych latach już systematycznie pożogi te przetaczały się przez terytoria Górnego Śląska i graniczącej od wschodu Małopolski zachodniej. Zwłaszcza w 1452 r. Epidemia dała się mocno we znaki, siejąc śmierć na tym obszarze; wtedy z jej przyczyny zmarł książę raciborsko-rybnicki Mikołaj i prawdopodobnie książę cieszyński Bolesław. Bardzo groźna była epidemia, która nawiedziła te obszary w połowie lat 60. w., poprzedzona – jak podaje Jan Długosz – bardzo łagodną i bezśnieżną zimą. Kolejne miały miejsce w 1474, 1483, 1496 r. Wiek XVI nie przyniósł poprawy. Cyklicznie, co kilka lat epidemie, najczęściej dżumy, a potocznie nazywanej morem lub morowym powietrzem, dotykały pogranicze śląsko-małopolskie. Zarazy o charakterze epidemii, wybuchające przeważnie w drugiej połowie roku, zanikały zazwyczaj w okresie zimowym, bowiem mróz był ich największym przeciwnikiem. Mimo braku skutecznych lekarstw starano się zminimalizować straty i przeciwdziałać rozszerzaniu się zarazy. Zadżumionych izolowano, domy ich oznaczano farbą, zmarłych od razu grzebano poza murami, zawieszano działalność urzędów, w tym sądów, zamykano szkoły, łaźnie i karczmy.