Zagrożenie epidemiologiczne na Górnym Śląsku i sposoby jego zwalczania przez administrację pruską w latach 1871–1919

Abstrakt

Górny Śląsk, stając się częścią państwa Hohenzollernów, stał się jednocześnie częścią pruskiego systemu opieki zdrowotnej zorganizowanego po wielkiej epidemii grypy na początku XVIII wieku. Kiedy epidemia tyfusu głodowego szczególnie dotknęła rejencję opolską (1848 r.), rząd wysłał na jej teren uzdolnionego lekarza, Rudolfa Virchowa. Uznał on zasięg epidemii za skutek braku higieny i należytych warunków życia. Wdrożone działania poprawiły nie tylko sytuację sanitarną, ale i ekonomiczną regionu. Na początku XX wieku władzom administracyjnym i lekarzom w Prusach wydawało się, że w zasadzie potrafią wyeliminować zagrożenia epidemiologiczne: pojedyncze ogniska tyfusu potrafiono sprawnie izolować, a niebezpieczeństwo zarażenia ospą praktycznie zniknęło. Nie ominęła Prus epidemia cholery (1890–1892), ale dzięki podejmowanym środkom zapobiegawczym i ta choroba przestała być groźna z punktu widzenia demograficznego. Badania naukowe, Louisa Pasteura we Francji, a potem Roberta Kocha w Niemczech pozwalające racjonalnie tłumaczyć przebieg chorób zakaźnych stały się podstawą przyjęcia adekwatnych rozwiązań prawnych. I wojna światowa całkowicie zmieniła sytuację, załamując optymizm władz i społeczeństwa. Również na pruskim Górnym Śląsku na powrót pojawiły się choroby, które uznawano już za pokonane: tyfus, ospę, cholerę i w końcu (1918) grypę hiszpańską. Skutki tej ostatniej były odczuwalne jeszcze w czasie kampanii plebiscytowej w latach 1920–1921.