Powstania śląskie na tle powstań narodowych

Abstrakt

Powstania śląskie można opisać w kontekście zrywów narodowowyzwoleńczych, do których doszło w XVIII, XIX i XX wieku. Celem polskich powstań – kościuszkowskiego, listopadowego, styczniowego i warszawskiego – było odzyskanie niepodległości, w przypadku powstań śląskich celem był powrót do państwa polskiego, od którego Śląsk został odłączony w średniowieczu. W powstaniach narodowych chodziło o zrzucenie jarzma zaborców czy okupantów; na Górnym Śląsku było inaczej, choć niektórym Ślązakom rządy pruskie przypominały działania najeźdźców. Pod względem czasu trwania wydarzenia z lat 1919–1921 nie były jednorazowym czynem zbrojnym na małym obszarze operacyjnym, jak np. powstanie warszawskie, a działaniem cyklicznym przeprowadzonym na obszarze dużym (jak np. powstanie listopadowe). Należy podkreślić, że uczestnikami powstań była w większości ludność tych obszarów. W powstaniach w XIX wieku dominowała szlachta i mieszczaństwo – trudno było przekonać do nich chłopów; w powstaniach śląskich dominowali z kolei robotnicy. W czasie III powstania śląskiego doszło do skutecznej pomocy ze strony państwa polskiego, ale też jednego z mocarstw zwycięskiej koalicji – Francji. Natomiast w powstaniach w XVIII i XIX wieku, jak i powstaniu warszawskim, nie doszło do skutecznego wsparcia dyplomatycznego i wojskowego ze strony naszych sojuszników, co przesądziło o ich klęsce. Wydaje się, że spośród wszystkich dyktatorów i przywódców naszych powstań narodowych Wojciech Korfanty najbardziej panował nad sytuacją: wywołał powstanie, kierował nim i w odpowiednim momencie doprowadził do jego zakończenia. Wydarzenia z lat 1919–1921 na Górnym Śląsku miały wielopłaszczyznowy charakter i jednak odmienny charakter – są w nich bowiem elementy wojny domowej, rewolucji, ukrytej wojny polsko-niemieckiej oraz klasycznego powstania polskiego.